Często słyszymy o wzroście zanieczyszczeń w miastach. Ciągle alarmują nas, że w dużych miastach powietrze jest bardziej zanieczyszczone. Co wpływa na wzrost stężeń zanieczyszczeń: zakłady przemysłowe, transport, a może my sami poprzez indywidualne źródła ogrzewania i jaki wpływ na te wartości ma ukształtowanie terenu?

Ze względu na toksyczny charakter niektórych zanieczyszczeń w powietrzu, polskie prawodawstwo określiło dopuszczalne poziomy dla niektórych substancji, w tym dla NO2. Poziomy te ustalono ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin.

Dopuszczalne wartości stężenia substancji w powietrzu

Dla dwutlenku azotu określono dopuszczalne wartości stężenia dla dwóch okresów uśrednienia tj. dla jednej godziny i całego roku kalendarzowego, które wynoszą odpowiednio 200 µg/m3 i 40 µg/m3. Przy czym dla stężeń jednogodzinnych ustalono dopuszczalną częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym, która pozwala na niedotrzymanie tych stężeń 18 razy [Dz.U. 2008 nr 47 poz. 281].
Dla pyłu zawieszonego [PM10] określono dopuszczalne wartości stężenia dla dwóch okresów uśrednienia tj. dla 24 godzin i całego roku kalendarzowego, które wynoszą odpowiednio 280 µg/m3 i 40 µg/m3. Przy czym dla stężeń dwudziestoczterogodzinnych ustalono dopuszczalną częstość przekroczenia dopuszczalnego poziomu w roku kalendarzowym, która pozwala na niedotrzymanie tych stężeń 35 razy [Dz.U.2012.1031].

Zanieczyszczenia w powietrzu na przykładzie Zielonej Góry

Tereny, na których leży Zielona Góra charakteryzują się dużym zróżnicowaniem hipsometrycznym, co wynika z ilości wzniesień i obniżeń, których amplituda wysokości wynosi 130 m. W granicach administracyjnych miasta znajduje się około 43 % terenów zalesionych. [Dancewicz A., 2010].
Na tym terenie przeważają wiatry z sektora zachodniego, ich częstość przekracza 50%. W wieloleciu wykazano, iż wiatr praktycznie nie ustaje, cisza nie występuje częściej niż przez 1,5 % roku, Takie warunki pozwalają na dobrą wentylację miasta, a co za tym idzie mają bezpośredni wpływ na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. Dodatkowo wieloletni pomiary opadów wykazują, że pada przez prawie pół roku [Dancewicz A., 2010].
Poziomem alarmowym dla NO2 jest jednogodzinowe stężenie wynoszące 400µg/m3 [ibid.].
W roku 2010 na stacji w Zielonej Górze nie wykazano przekroczeń wartości dopuszczalnych. W ciągu całego roku tylko 2 razy wartości jednogodzinowe przekroczyły 50% wartości dopuszczalnej.

Na podstawie pomiarów automatycznych wykonywanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, prowadzonych na stacji tła miejskiego przy ul. Krótkiej w Zielonej Górze można jednoznacznie stwierdzić, iż stężenie dwutlenku azotu jest zależne przede wszystkim od antropogenicznych zanieczyszczeń. Wykazuje ono znaczne różnice w sezonie zimowym niż w sezonie letnim, co wskazuje na udział emisji niskiej z procesu spalania paliwa w kotłach [wykres 1.]

Dodatkowo można zauważyć zależność między stężeniem NO2 a komunikacją. Zmiany te są bardzo widoczne ze względu na bliskość stacji od drogi. Widać, że szczyt komunikacyjny powoduje znaczne podniesienie stężeń jednogodzinnych.
Najważniejszym wnioskiem jest jednak to, iż w mieście takim jak Zielona Góra gdzie okresy ciszy występują w bardzo niewielkim stopniu, a układ miasta pozwala na dobre przewietrzanie, przechodzenie różnych mas powietrza nie wpływa znacząco na zmiany stężenia. Wnioskować to można ze względu na to, iż zarówno w dniach przechodzenia frontów oraz w dni o stabilnej sytuacji meteorologicznej występowały maksima stężeń jednogodzinnych.

Zródła:
Dancewicz A., 2010, Warunki klimatyczne i pogodowe, w: Stan Środowiska w Zielonej Górze w latach 2005-2010, Lewicki Z. i Damczyk K. (red.), Zielona Góra: Biblioteka Monitoringu Środowiska,
Lubuska sieć monitoringu zanieczyszczeń powietrza, nd, Pomiary automatyczne – o stacjach [online], Dostępny na http://80.53.180.195/iseo/, [Dostęp: 21.11.2012],
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu [Dz.U. 2008 nr 47 poz. 281].