Ochrona ptaków i nietoperzy podczas termomodernizacji budynków

Wiele gatunków dzikich zwierząt żyje w sąsiedztwie ludzi. Część z nich zasiedla budowle stworzone przez człowieka. Strychy, stropodachy, szczeliny czy niewielkie otwory stanowią miejsce gniazdowania dla ptaków, które pierwotnie zasiedlają dziuple lub nisze skalne. Dla niektórych gatunków jest to podstawowe miejsce lęgowe. Dotyczy to na przykład jerzyków (Apus apus), oknówek (Delichon urbicum) czy wróbla (Passer domesticus). Nietoperze również wykorzystują budynki jako dzienne schronienia, miejsca godów i rozrodu lub zimowiska. Do gatunków chętnie mieszczących się w budynkach należą: borowiec wielki (Nyctalus noctula),  mroczek posrebrzany (Vespertilio murinus), mroczek późny (Eptesicus serotinus) oraz karliki (Pipistrellus spp.) Jednym z czynników zagrażających siedliskom zwierząt żyjących w naszym sąsiedztwie jest termomodernizacja budynków.  Jest to bardzo korzystne dla mieszkańców, ponieważ pozwala na zmniejszenie zużycia energii, a tym samym na obniżenie kosztów eksploatacji budynku. Jednak wiąże się z ograniczeniem siedlisk dla zwierząt związanych z miastem.

W związku z pracami termomodernizacyjnymi otwory, szczeliny w budynkach zostają zaślepione poprzez wypełnienie materiałem docieplającym lub kratkami PCV. Ogranicza
to dostęp ptakom oraz nietoperzom objętym ochroną gatunkową do miejsc ich regularnego przebywania i rozrodu. Nietoperze są bardziej zagrożone działaniem prac ociepleniowych niż ptaki, ponieważ chętnie chowają się głębiej w szczelinach. Dlatego należy traktować
ten zabieg jako niszczenie ich siedlisk. Czynności te zakazane są wobec wszystkich gatunków wymienionych w rozporządzeniu Ministra Środowiska Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183).

Jakie kroki należy podjąć?

Przed przystąpieniem do prac termomodernizacyjnych należy wykonać ekspertyzę przyrodniczą, która stwierdzi obecność lub brak chronionych gatunków ptaków i nietoperzy w danym obiekcie budowlanym. Ekspertyzę taką powinien przeprowadzić specjalista lub specjaliści z zakresu ornitologii oraz chiropterologii, najlepiej między kwietniem a czerwcem w roku poprzedzającym prace. Specjalista określi czy występują miejsca, w których ptaki mogą się gnieździć oraz jaka jest liczba par lęgowych. Pomoże również zaplanować działania minimalizujące wpływ na środowisko oraz ewentualną kompensację przyrodniczą w postaci budek lęgowych dla ptaków i budek dla nietoperzy.

W przypadku stwierdzenia obecności gatunków chronionych należy, zgodnie z zapisami ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2014 roku (Dz. U. 2016 poz. 2134),  wystąpić do Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska o wydanie zezwolenia na odstępstwa od zakazów, tj. zezwolenia na zniszczenie siedlisk chronionych gatunków. Dotyczy to również usuwania z budynków opuszczonych ptasich gniazd poza okresem lęgowym (obowiązuje od
1 marca do 16 października). Do wniosku należy dołączyć wyniki ekspertyzy przyrodniczej.

Po uzyskaniu decyzji na odstępstwa od zakazów, po zakończeniu okresu lęgowego, a przed rozpoczęciem prac należy zabezpieczyć otwory wentylacyjne oraz szczeliny przed ponownym zasiedleniem gatunków.

Po zakończeniu prac termomodernizacyjnych, jeśli to możliwe, należy udostępnić zatkane wcześniej otwory. Jest to również odpowiedni moment, aby zawiesić budki lęgowe. Zaleca się również prowadzenie monitoringu udatności budek lęgowych, które pozwolą ocenić,
czy jest to rozwiązanie minimalizujące wpływ na siedliska chronionych gatunków ptaków
i nietoperzy.

Źródła:

Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2014 roku (Dz. U. 2016 poz. 2134)

Rozporządzenie Ministra Środowiska Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 roku
w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. 2016 poz. 2183)

http://www.ornitolog.poznan.pl/artykuly/6-krokow-prowadzenia-termomodernizacji-bez-szkody-dla-ptakow

http://natura2000.gdos.gov.pl/aktualnosci/ochrona-ptakow-podczas-termomodernizacji-budynkow

Docieplanie budynków w zgodzie z zasadami ochrony przyrody. Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”. Poznań 2009.